De vooroverbuiging; een klassieke bio-energetische oefening

Een oefening die goed is in te zetten om verschillende redenen en iedere keer weer nieuwe sensaties kan oproepen en nieuwe informatie geeft. De oefening vraagt wel om een traumasensitieve begeleiding.

De vooroverbuiging is een klassieke bio-energetische oefening. Een oefening die goed in te zetten is om te ontladen, op te laden, zakken van het hoofd in het lijf, contact maken met dat wat er in het moment speelt en om gedragspatronen in kaart brengen.

Een oefening die iedere keer weer een nieuwe sensatie of emotie kan oproepen en nieuwe informatie geeft.

Mensen met trauma

Bij mensen met een trauma kan naar binnen keren soms juist onveilig voelen, zeker als het gepaard gaat met flashbacks of dissociatie. Het is daarom belangrijk om de oefening traumasensitief te begeleiden door o.a.:

• De oefening uit te leggen en bijvoorbeeld even voor te doen;

• Vooraf goed af te stemmen wat er in het lijf wordt waargenomen;

• De cliënt autonomie te geven door te zeggen dat die ieder moment mag stoppen;

• Steeds te checken of de cliënt bij een sensatie, gevoel of gedachten kan blijven;

• Eventueel een milde variant aan te bieden (zoals zittend met steun).

Positieve werking

De vooroverbuiging kan een positieve werking hebben op het zenuwstelsel, de ademhaling en de spieren.

Regulatie van het zenuwstelsel

De vooroverbuiging activeert het parasympathisch zenuwstelsel, vooral via stimulatie van de nervus vagus. Dit kan een gevoel van rust, veiligheid en ontspanning bevorderen. Dit is een noodzakelijke toestand voor traumaverwerking.

Ondersteuning van diepe ademhaling

Bij een vooroverbuiging wordt de ademhaling vaak dieper en langzamer, vooral in de buik en flanken. Dit bevordert interoceptie (bewustwording van lichamelijke sensaties), wat een kerncomponent is in het helen van trauma (zoals ook beschreven in werk van Bessel van der Kolk en Peter Levine).

Energetische ontlading en gronding

De houding nodigt uit tot naar binnen keren en kan helpen bij het ontladen van opgebouwde spanning in het lichaam, met name in de onderrug, heupen en hamstrings. Plaatsen waar spanning zich vaak opstapelt bij trauma. Tegelijkertijd helpt de vooroverbuiging om energie terug naar de aarde te brengen: het werkt grondend en helpt dissociatie tegen te gaan.

Door zo even een paar minuutjes ondersteboven te hangen daalt de energie naar beneden, wordt het hoofd leeg en doet het lichaam weer mee.

Delenwerk

Wanneer je iemand in deze houding begeleidt komt er altijd waardevolle informatie naar boven. Er zijn vaak delen die zich laten zien als je deze oefening voorstelt of inzet. Zoals:

Delen die waakzaam blijven (hyperalert zijn) uit bijvoorbeeld angst of controleverlies, voelen er niets voor om deze oefening te doen. Vooroverbuigen betekent letterlijk jezelf buigen en je rug toekeren aan de omgeving, dit kan heel onveilig voelen. Tevens kennen zij vaak situaties waarin veiligheid ontbrak, dus ontspanning voelt voor hen als een risico.

Delen die gevoelens buiten de deur willen houden. Zij hebben als taak om emotionele pijn weg te houden. De vooroverbuiging nodigt uit tot verstilling, naar binnen keren en voelen. Zij kunnen de oefening als bedreiging zien. Deze delen vermijden de oefening niet omdat ze 'tegenwerken', maar omdat ze het systeem proberen te beschermen tegen overweldigende emoties.

Delen die gehaast willen doorgaan of snel resultaat willen. Sommige cliënten hebben delen die sterk gericht zijn op doen, doorgaan, oplossen. Vooroverbuigen voelt voor deze delen als tijdverspilling of zelfs bedreigend traag: "Wat schiet ik hier mee op?" of "Dit kan ik en houd ik wel vol."Deze delen hebben vaak een rol op zich genomen om het leven gaande te houden na trauma en vinden het moeilijk om dat even los te laten.

Dissociatie of vervreemding. Soms is er geen directe weerstand, maar komt een cliënt snel omhoog omdat dissociatie opkomt. Naar binnen keren kan onbewust oude pijn aanraken waardoor het systeem zichzelf uit de houding trekt.

Wat dan bijvoorbeeld helpt is:

1. Normaliseren: uitleggen dat weerstand een teken is van bescherming, geen "tegenwerking"

2. Een check in bij de delen: vragen of er een deel is dat moeite heeft met deze houding en wat die nodig heeft;

3. Co-regulatie: in nabijheid blijven, zacht praten, eventueel hand op de rug (als de cliënt dit ok vindt);

4. Alternatieven aanbieden: bijvoorbeeld zittend vooroverbuigen met steun, of alleen visualiseren.

Een oefening die, zoals je leest, ontspanning als spanning kan opleveren en vraagt om een zorgvuldige begeleiding. In de tweedaagse basistraining Wat een lichaam je vertelt leer je meer over deze oefening en hoe je hem goed kunt begeleiden. Meer informatie over deze training vind je hier.

In het filmpje laat ik zien hoe je deze oefening kunt doen. Mijn hond Doortje checkt als vanzelf bij mij in of het oke is. Mooi hoe een dier dat instinctief doet. Daar kunnen wij een hoop van leren. Checken en aanwezig zijn.